จังหวัดพังงาเดิมเชื่อวันว่าชื่อ "เมืองภูงา" ตามชื่อเขางาหรือเขาพังงาหรือกราภูงา หรือ พังกา (ภาษามลายู แปลว่า ป่าน้ำภูงา) ตั้งอยู่ในตัวจังหวัดพังงาปัจจุบัน ในสมัยก่อนเมืองภูงาขึ้นอยู่กับเมืองนครศรีธรรมราช ในสมัยรัชกาลที่ 2 ชื่อของเมืองภูงาได้ปรากฎอยู่ในทำเนียบข้าราชการเมืองนครศรีธรรมราช เป็นเมืองขึ้นฝ่ายกรมพระสุรัสวดีฝ่ายซ้าย เมืองภูงานี้อาจจะตั้งชื่อให้คล้องจองกับเมืองภูเก็ต และเหตุที่เมืองภูงากลายเป็นเมืองพังงานั้น สันนิษฐานกันว่าน่าจะเนื่องมาจากเมืองภูงาเป็นเมืองที่มีแร่อุดมสมบูรร์ มีชาวต่างชาติมาติดต่อซื้อขายแร่ดีบุกกันมาก และช่าวต่างชาติเหล่านี้คงออกเสียงเมืองภูงาเป็นเมืองพังงา เพราะแต่เดิมช่าวต่างชาติเขียนชื่อเมืองภูงาว่า Phunga หรือ Punga อ่านว่าภูงา หรือพังงา หรือ พังกา ก็ได้

สมัยก่อนประวัติศาสตร์

จังหวัดพังงา เป็นจังหวัดที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาอันยาวนานอีกจังหวัดหนึ่งในประเทศไทย โดยเฉพาะปรากฎหลักฐานจากการขุดค้นของนักโบราณคดี พบว่าเครื่องมือและภาพเขียนสีแบบต่างๆ ตามถ้ำในละแวกอ่าวพังงา ซึ่งอยู่ในเขตอำเภอเมืองและอำเภอทับปุด และยังพบเครื่องมือขวานหินขัดอาวุูที่ทำด้วยกระดูกสัตว์ อีกทั้งค้นพบภาชนะที่ทำจากดินเผาที่อำเภอตะกั่วป่า ทำให้เชื่อว่าบริเวณดังกล่าวเคยเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์โบราณเมื่อราวหลายพันปีมาแล้ว

สมัยประวัติศาสตร์

ได้มีการขุดค้นพบเทวรูปพระวิษณุหรือพระนาราย์ และชิ้นส่วนของเทวรูปชนเขาเวียง ที่อำเภอกะปง ทำให้เชื่อว่ามีบรรดานักเดินเรือ พ่อค้า พราหมณ์ และช่างฝีมือจากอินเดีย อยู่ในเขตการปกครองของราชวงศ์ปัลลวะ นับถือศษสนาฮินดูได้มาขึ้นบกที่ตะกั่วป่า นอกจากนี้ในตำนานเมืองนครศรีรธรรมราชได้กล่าวถึงเมืองตะกั่วถลาง เป็นชุมชนที่มีการขุดแร่ดีบุก ชาวพื้นเมืองสมัยนั้นเรียกดีบุกว่า "ตะกั่วดำ" ดังนั้นเมืองตะกั่าวถลางน่าจะหมายถึงบริเวณอำเภอตะกั่วป่าและอำเภอตะกั่วทุ่ง ในเขตจังหวัดพังงา และอำเภอถลางในเขตจังหวัดภูเก็ต

สมัยกรุงศรีอยุธยา

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ตะกั่วป่ามีฐานเป็นเหัวเมืองทางใต้ ส่วนเมืองพังงาเป็นเมืองแขวง ขึ้นอยู่กับเมืองตะกั่าวป่า สมัยนั้นเมืองนครศรีธรรมราชเป็นหัวเมืองเอก และมีหัวเมืองต่างๆ ขึ้นกับเมืองนครศรีธรรมราชหลายเมือง รวมถึงเมืองตะกั่วป่า ตะกั่วทุ่ง และเมืองถลางด้วย ตะกั่วป่ามาปรากฎชื่ออีกครั้งเมือเกิดสงครามเก้าทัพช่วงปี พ.ศ.2328

สมัยกรุงรัตนโกสินทร์-ปัจจุบัน

ในช่วงปี พ.ศ.2352 ครั้นเมือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 เสด็จสวรรคต และมีการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่รัชกาลที่ 2 พม่าเข้ามาตีเมืองตะักั่วป่า ตะกั่วทุ่ง และเมืองถลางจนแตก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 จึงรับสั่งให้รวบรวมผู้คนอพยพมาตั้งชุมชนใหม่เป็นเมืองพังงาที่ "กราภูงา" ซึ่งตั้งอยู่ปากแม่น้ำพังงา แขวงเมืองตะกั่วทุ่ง และจัดการปกครองขึ้นเป็นเมือง ต่อมาในสมัยพระาบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง ณ นคร) เป็นเจ้าเมืองพังงาคนแรก ยุบเมืองตะกั่วทุ่งมาขึ้นกับเมืองพังงา และให้ขึ้นตรงต่อกรุงเทพมหานคร

ตั้งแต่นั้นมาเมืองตะกั่วป่า เมืองถลาง และเมืองระนอง ก็เริ่มรุ่งเรืองขึ้นด้วยการค้าแร่ดีบุก จนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเหล้าเจ้าอยู่ัหัว รัชกาลที่ 7 เกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำทั่วประเทศ จึงยุบเมืองตะกั่วป่าขึ้นกับเมืองพังงา แต่ยังดำรงควาเมป็นเมืองท่าและเมืองแห่งเหมืองแร่ดีบุกควบคุู่กับภูเก็ตและระนองเรื่อยมา จนกระทั้งประมาณปี พ.ศ.2524 ราคาแร่ดีบุกในตลาดโลกลดต่ำลง ภูเก็ตเริ่มเปลี่ยนเป็นเมืองท่องเที่ยว ธุรกิจการท่องเที่ยวได้ขยายตัวไปยังจังหวัดใกล้เคียง ทั้งตรัง กระบี่ รวมไปถึงเมืองพังงาด้วย ส่งผลให้การท่องเที่ยวและสภาพเศรษฐกิจของเมืองพังงาดีขึ้น ปัจจุบันนักท่องเที่ยวได้เดินทางมาท่องเที่ยวที่จังหวัดพังงาโดยตรงและมีจำนวนมากขึ้นในทุกๆปี ##ขอบคุณภาพจาก http://pantip.com/topic/30755396